Page 94 - Planter og tradisjon

saulauv eller bitlauv vart så raska ihop og det med lauv (bjørk), men dette ble stakket.
brukt til 'eldsmål'. Eldsmål var bålet på pei­ Mose på fjellet ble opplagt. No er det mini­
sen dei lange vinterkvcldane. - Bjørka var malt med lauving i bygda» (Flå, Nils Gisle­
også mykje nytta til ris. Det var hogge om rud).
vinteren, pålag som bitlauvet, berre at det
var bunde ihop i ku/tar, store buntar, eit «Røslyng veit eg ikkje av har vore sanka
karslyftande, køyrt heim og lagt i båsen til til f6r. Men elles: Rispalauv (som dei rispa
kua. Var riset nokonlunde fint og kua frisk av older, selje, bjørk, vier m. fl. før slått­
og triveleg så åt ho heile kvisten. Dei kalla onna tok til), kjervelauv (kvist bunde saman
det å hogge lauv, men å brjote ris, enda reid­ i kjervar, helst bjørk, mellom slåttonn og
skapet som var brukt både til lauvhogging skuronn), rakelauv (nedfalle lauv, helst 1v
og risbrjoting var det same. Det var ein osp, som dei rakar saman om hausten). Dette
sorts 'sigd'; frå gamalt var det mange som har vore vanleg like ned til notida og er det
kalla det 'lauvjønn'. - Ospelauvet vart of­ delvis enno. Mindre i bruk eller heilt ute av
tast raka saman om hausten etter at det bruk er det no å 'ta mose', dvs. reinsmose
var falle av treet. Kvar gard hadde gjerne (kalla kvitmøse eller kjyrmøse) til kyrne og
kvar sitt «råkålauvrekste». Det var ospelun­ brømøse eller brunmøse til grisef6r. Til gri­
dar der alle andre tre var rydde vekk så sane nytta dei og blad av kvitvier (helst av
ospa fekk vekse åleine, og vart da gjerne stor. det slaget med breie, tjukke, lutne blad, gri­
Var lendet jamt og fint kunne ein raka lau­ selauv dei kalla). Heilt ute av bruk er det no
vet saman med rive, var det steinut og å gje krøtera skav (bark av bjørkekubbar)
ujamt, laut ein bruke solv (lime) og sopa det om vinteren og ris (kvist av råbjørk) i vår­
saman. Rakinga eller sopinga måtte gjerast knipa» (Hemsedal, Ole Rudvin).
på turre haustdagar. Lauvet vart så bore inn «Så seint som i 1914 råkte det nok at dom
i lauvlyu i store korger, og køyrt etter kvart rispa herover, og somme stan dreiv dom med
om vinteren. Ospelauv var halde for å vera å samle lauv på forskjellig vis ennå lenger.
bra f6r. Kanskje ikkje så svært næringsrikt, Føruta risping brukte følk hakkelauv og
men det skulle vera svert helsesamt. - Vart kjerving au. Redskapen var gannekniv eller
ofte brukt åt hestar. Det skulle reinse magan skjuru og gamle ljåer. Når dom kjerva lau­
for makk. - Som nemnt var all slags fjell­ vet, ganna eller kylte dom buskene, oftest i
m se nytta som vedf6r. Den vart teke på mannshøgde. Kjerva vart sneisa, så dom
?
semhausten, helst i rått ver, 'måsåver', så kunne stå og tørke, dvs. kjerva vart festa ett
lassa skulle fryse godt saman til dei skulle og ett på ein spiss staur eller staka, som når
køyrast. Til å ta mosen bruktes 'måsårive' ' dom sneiser kønnband. Lauv av lauvbjørk
ei sterkgjord rive med lange jarntindar. Mo- (hengebjørk), lauvris, vart hesja i Sigdal og
sen vart kasta i 'måsåfat', korger, arbeidt Modum. Lauvstakker var itte alminnelig
serskilt til det bruk, og bore saman til 'såtor' herover. Røsslauv vart soft isammen på bak­
eller lass. I kvart lass vart sett eit 'måsåvet'· ken. Te å frakte rispelauv og røsslauv hadde
ein trepinne med namnet eller helst bumer� dom lauvteiner fletta av viu. Dom sku helst
k t åt eigaren. Mosen vart køyrd heim på lauve ved nymåne» (Modum, J. A. Samuel­
�
vinterføret, lagt på 'måsåhjellen' i fjøset til sen).
han tidna, og gjeve åt kua. Var halde for eit
framifrå f6r. - Av gran og furu brukte dei « Rispalauv kalles bladene når de ble rispa
'beit' og 'gnag' som vedf6r. Dette var mest av trærne med hendene, helst om hausten
åt småkryter. Åt kua brukte dei bar» (N. eller ved krossmesstider [14. sept.] , når man
Fron, Kr. P. Åsmundstad). var ferdig med slåtten. Osp og sylju (Salix
caprea) ble holdt for å være best til rispa­
«Før var det mykji størrenga. Dei stør­ lauv, og man meinte at disse to treslag måtte
rikeste myra i setertrakte ble slått og hatt i «rispast» om hausten ellers døde trærne ut
lyu og fraktet heim om vinteren, likedan var eller ble sterkt beskadiget. Bjørk og or ble

79