Page 60 - Planter og tradisjon

kar. Dei laut bløytast fyre bruken, uten fekk tett skog eller rotskott frå småbjørker. Grei­
ein ikkje snøra dei fast» (Modalen: Eksing­ ner frå større bjørker kunne også brukast,
dalen). men slike vidjer var det lite hald i. - Emnet
«De tar bjørkerenninger med minst mulig måtte først kvistas. Var kvistene store måtte
kvister, helst tidlig på sommeren. Skraper dei 'gjeldast', dvs. ein skar ca. /a til ½ lodd­
1
barken av unntatt på et stykke 5-10 cm fra rett inn i kvisten på undersida av denne like
tykkenden, og vrir, likegyldig hvilken vei. inn til hovedstomnen og reiv ut den flisa som
Noen setter foten på tykkenden, andre fore­ såleis kom fram. På denne måten svekte ein
trekker å sitte på den, med tykkenden a v vidjeemnet like nedanfor kvisten. Gjorde ein
emnet under baken på venstre side; en å da ikkje dette, ville det bli att ein del av vidje­
m
sitte på noe hårdt. Vrir med høyre hånd og emnet rundt kvisten som ikkje vart vridd.
fører venstre nedover emnet, mens en passer Deretter 'rispa' ein vidjeemnet og vridde det.
på at bøyningen og vridningen blir jevn hele Ein tok då til frå grannenden såleis at det
tiden. Når vridningen er ferdig, kan en jevne vart ein liten bit att ytterst som ikkje vart
ut bøyningen ved å bøye benet i kneleddet vridd ( = vidjespelen). Også i tjukkenden
og trekke vidjen inn mot leggen nedenfor vart det att eit stykke som ikkje vart vridd
kneet. En må ikke slippe vidjen slik at vrid­ ( = vidjehalsen). Denne vart nytta til hand­
ningen går ut. Skal ikke vidjen brukes straks, tak når ein skulle binde vida. Like inn til
blir den bøyd sammen til en ring. Tykken­ vidjehalsen var vidjelykkja (vielykkja). -
den bøyes sammen i en skarp løkke, tynnen­ Små vidjar vatt ein ved å ta spelen i venstre
den tredes gjennom, og resten av tynnenden, hand, vri med høgre handa og så legge vida
som også må være vridd godt, vikles rundt i kast rundt venstre handa etter kvart som
ringen. De hadde hvert år hengende en 30- vindinga skreid fram. Skulle ein vri store
40 stykker, bl. a. til hamlebånd. Når den vidjar, sette ein seg gjerne på halsen av vidje­
skulle brukes, bløtte de vidjen i sjøvann» emnet. Ein sette vidjehalsen fast under vens­
(Gloppen). - «Sumarsviane var best, men tre sida av setet, bøygde grannenden over
det var og deim som sa at dei beste fekk ein mot høgre over fanget, og tok til å vri med
om hausten. Men elles henta ein viaue om høgre handa frå spelenden. Endå større vid­
våren med same ein skar hesjebanda. Let ein jar vatt ein på rot. Eg har sett vidjar som
so rønen (kvisten) ligge litt, vart dei best. bestefar min vatt, der halsen var så tjukk
Ein skrapa av borken i 3-4 drag med kni­ som ein vaksen kar rundt vesalleden, og som
ven over broklåret. Tok til å snure frå top­ var ca. 3 m lange» (Syvde).
pen med ein heldt tjukkenden, vidjehalsen, «Kunsten å vri ei vie er det ikke alle som
mellom knea. So forma ein vea rundt kneet kan idag. Mange gamle var rene eksperter.
og knytte vieknuten, og snudde so vea rundt Viene er seigest og best om høsten og utover
seg sjølv so lenge ho rakk med ein snura ho vinteren. En vie som sevjen var gått i, vilde
stadig» (Jølster). - «Bjørk og sprakie til å de gamle ikke bruke. Of te hadde de vi ene
vri vidjer av» (Lavik). liggende en tid før de laget noe av dem. De
«Bjørkerenningen vart skrapa re n for vart seigest på den måten. Viene, sa de
i
bork sonær som tjukkenden, snajen» (Stor­ gamle, var best å vri på vaksan (voksende
dal). - «De vett via (ei vi) av Betula. Måtte måne). Det er sandt. Jeg har selv erfart
skrapes på langs 2-3 ganger med kniven dette» (Budal). - «Som smågut måtte eg
over låret, så en del av barken ble fjernet. jamt til skogs å finn via. Å vett via og gjera
De satte foten på tjukkenden og vatt fra den nestenga måtte kvar mann kunna. Av via
granne» (Straumsnes). - «Å vitt ei ve var vart laga alle slag band. Til sterke band
en nokså vanskelig kunst. Feilen ville of test gjerne to via sammanfletta» (Hemne)
bli at det ble for mange 'hældagga' (helge­ «Folk tok vidjer når dei hadde bruk for dei,
dager), partier som ikke ble vridd» (Surna­ ikkje til noko fast årstid. Berre bjørk, helst
dal). slanke og mest mogleg kvistfri renningar.
«Best var rettvaksne bjørkerenninger frå Ein skar av kvistane. Ved litt større kvistar

4 5