Page 561 - Planter og tradisjon

åra samla i kjerra om våren, kjøyrd åt ein f6r]. I enkelte tilfeller er det brukt enda.
bekk, skola, gjeve til kyrne. Dei lika ho Det var overveiende trauskerot, og det er
godt, og jaumen auka mjølki» (Kinsarvik). godt f6r. En kone som bruker det enda, sier
- « T rønska vart sanka om våren i spøtida. at mjølka vokser når ho får ugraset om vå­
Helst naudf6r, dårleg» (Lindås). - «Så ren. Dette er i en buskap som får lite kraft­
lenge dei spadde åkrane, nytta dei trauske f6r. Det lønner seg i fall man har en bekk i
(trønske) til f6r. I dei siste 3�0 år har dei nærheten hvor ugraset lettvint kan vaskes»
meir og meir slutta med det. No er det visst (Innvik). - « Trauske som ein reinska ut or
ingen som nyttar denne planten til f 6r meir» åkrane under vårpløgjinga, har vorte vaska
(Lindås). - «I ungdomen min (f. 1 8 8 1 ) og brukt som f6r til kyr og sauer i vlirknipa.
m
sanka e traunska m våren når me pløgde. Var ikkje rekna som godt f6r» (Jølster). -
u
Då var her ikkje liten kornavling, og same Frem til første verdenskrig «sanka dei
åkrane vart brukte år etter år til korn. Når trauske og røyr or åkeren, vaska den av og
husbonden pløgde, gjekk unggutane, gjentor, gav kyrne rå. Ikkje noko serleg svært f6r.
husmori og største borni på f 6ri og slo atti. Ein kunne samle fleire lass. Ein mann pli ein
Akrane laut slåast godt upp, moldi smuldrast husmannsplass kom ofte opp på garden og
væl, og kvar traunskerot sprettast upp. Of­ henta rot og bar heim i byrdetog» (Jølster).
tast var åkeren kvit av røter. Mindre horn - «Ein grov ikkje upp 'rot' (ein kalla
plukka traunska ihop, og lagde i dunger i trauskerot for berre 'rot') einsærend for f6ret
åkerreina. Mot kvelden tok husbonden si skuld, um det var f6rnaud. Då var det no
traunska, kjøyrde henne åt elvi, kasta beit og lyng og skav det var tale um her.
traunska i elvi attmed land; med ei rive Krøteri tok gjerne rot. Vart visst rekna for
dukka han traunska nedi og raka henne ihop minst jamgod med dei hine hjelpef6rslagi.
til ho vart rein. So kjøyrde han traunska Sankingen av rot til f6r vart avlegs mykje
heim åt fjøsen, og ho vart bori i bås ane til godt samstundes med den gamle jordarbeids­
kyrne med ein gong. Traunska vart helde måten i åkerbruket, ein kan segja kring hun­
for eit godt f6r, 'det er mjelkef6r' sa dei dradårsskiftet» (Naustdal). - «I gamle da­
gamle. 'Berre me nå i traunsko, so ha me ger vasket de røttene og brukte som ypperlig
framfødt' var eit gamalt ord. Omkring 9 00 grisef6r» (Vik).
1
slutt med å samla traunska» (Modalen: Ek­ « I åkrane var det før svært mykje trøske.
singdalen; medd. visste ikke av at andre Når ein skulle pløgje, med treplogar som var
slags røtter ble brukt). - «Dei tok traunska i bruk heilt fram til 1 9 20-lirene, mlitte so
når ein pløydde åkeren, som naudf6r til mange som mogleg vera 'på f6ra' og grave
kyrne, berre når ein ikkje hadde nok høy» (gjera skikkeleg arbeid som plogen ikkje
)
(Røldal . - «For ca. 60 år sidan hugsar eg greidde). Samstundes skulle 'hakkarane'
at me under våronni henta ugrasrøter or plukke ut trøskerøter. Ein del av dette vart
åkeren: trønske og svinerot (kvikerot såg eg skylte i vatn og bruka til f6r, visstnok lit
ikkje noko til den tida). Det vart serleg gjort kyrne» (Dalsfj.). - «Eneste slag som ble
for å få bort ugraset i likeren, ikkje av um­ brukt. Slutt ca. 1 9 00» (Eresfj. Vd.). - «Det
syn til at ein skulde nytta det til dyref6r» var plukka rotugras under pløjinga om vå­
(Strandeb.). - «Røtene av tremska (einaste ren» (Stordal). - «Surne stader brukte dei
fleirårige ugraset som var noko å rekna på) plukke ut rota i åkeren om våren når dei
vart brukt i f6rløysa om vlirane. Eg har ofte pløgde, vaska av henne molda og gav kyrne
vore med og skolt tremska, 'men kjydna henne. Det skulle vere godt mjølkef6r, sa
fekk sjeta tao da'» (Vossestr.). dei» (Volda). - «Dyra vart sårtente om dei
«Dei bruka trauska til grisemat til kring fekk for mye rot» (Volda). - «I gamle da­
1 9 00» (Balestr.). - «Eg hev vore med og gar, då dei reinska likeren med hand, samla
vaska mykje trauske til kyrne. Men dei lit dei trøska i dungar, vaska henne fri for
ikkje serleg mykje av det» (Fjaler). - «Det mold, og gav til kyrne, helst då røtene. Dette
er godt kjent her [å bruke ugrasrøtter til var rekna for godt f 6r til å drygja høyf6ret

546